هزینه‌های اجتماعی سامانه جامع تجارت برای دولت پزشکیان
گفت‌وگوی اختصاصی تولیدآنلاین با دکتر محمدرضا بحیرایی، مدیرعامل هلدینگ طناز گستر آسیا و فعال اقتصادی
🗣 گفت‌وگو با دکتر محمدرضا بحیرایی، مدیرعامل هلدینگ طناز گستر آسیا و فعال اقتصادی
📍 اختصاصی تولیدآنلاین
🔻تولیدآنلاین: آقای دکتر، به عنوان یکی از فعالان با سابقه در حوزه تجارت، عملکرد سامانه جامع تجارت در دولت چهاردهم را چطور ارزیابی می‌کنید؟
🔸 بحیرایی: متأسفانه باید بگویم که سامانه جامع تجارت نه‌تنها گره‌ای از مشکلات تجارت کشور باز نکرده، بلکه به مرور به یک معضل ساختاری تبدیل شده است. این سامانه در عمل باعث کاهش سرمایه اجتماعی دولت در میان فعالان اقتصادی شده، و برخلاف اهداف اولیه‌ای که برایش تعریف شده بود، امروز بیشتر به مانعی در مسیر تجارت قانونی تبدیل شده است.
🔻 تولیدآنلاین: منظورتان از کاهش سرمایه اجتماعی چیست؟
🔸 بحیرایی: وقتی دولت شعارهایی مثل شفافیت، پاسخگویی، تسهیل تجارت و حمایت از تولید را سر می‌دهد، طبیعتاً فعالان اقتصادی هم انتظار دارند در میدان عمل این شعارها را ببینند. اما عملکرد متولیان سامانه جامع تجارت نه‌تنها با این وعده‌ها همخوانی ندارد، بلکه در تضاد کامل با آن‌هاست. نتیجه‌اش هم ناامیدی، بی‌اعتمادی و خروج پنهان سرمایه و فعالان از بازار رسمی کشور است.
🔻 تولیدآنلاین: مشخصاً چه اشکالاتی به روند عملکرد سامانه وارد می‌دانید؟
🔸 بحیرایی: مهم‌ترین اشکال، بخشنامه‌های خلق‌الساعه و بدون اطلاع‌رسانی قبلی است. دولت و مجلس بارها تأکید کرده‌اند که هیچ دستگاهی حق ندارد بدون مشورت با بخش خصوصی، مقررات جدید ابلاغ کند. اما سامانه جامع تجارت عملاً با یک کلیک، شبانه و روزانه موانع جدیدی بر سر راه واردکننده و صادرکننده می‌گذارد. این نه‌تنها مغایر با قانون و عدالت است، بلکه نوعی بی‌احترامی به بخش خصوصی و تولیدکنندگان قانونی کشور است.
🔻 تولیدآنلاین: آیا نظارتی بر روند تصمیم‌گیری و اجرای این سامانه وجود دارد؟
🔸 بحیرایی: به نظر می‌رسد نظارت کافی وجود ندارد یا اگر هست، اثرگذار نبوده است. من معتقدم که نهادهای نظارتی باید به طور جدی وارد شوند و یک گزارش جامع از عملکرد سامانه ارائه دهند. سوال مهم اینجاست: با این همه هزینه و تبلیغات، این سامانه چه نقشی در کشف یا پیشگیری از تخلفات ارزی داشته است؟ برای مثال در پرونده‌هایی مانند چای دبش، این سامانه کجای کار بود؟ چرا نتوانست حتی یک هشدار قبل از وقوع تخلف بدهد؟
🔻 تولیدآنلاین: موضوع کارمزدهای دلاری سامانه هم بین فعالان اقتصادی محل انتقاد است. نظر شما چیست؟
🔸 بحیرایی: بله، این یکی از عجیب‌ترین بخش‌های ماجراست. بابت هر ثبت سفارش یا تمدید، کارمزدهایی به نرخ ارز خارجی از فعالان دریافت می‌شود، اما هیچ شفافیتی وجود ندارد که این پول‌ها کجا و چطور خرج می‌شود؟ آیا اصلاً این درآمدها به نفع تجارت کشور هزینه می‌شوند یا جای دیگری می‌روند؟ این‌ها سوالاتی است که نهادهای نظارتی باید پاسخ دهند.
🔻 تولیدآنلاین: در پایان، اگر پیامی برای دولت و شخص آقای پزشکیان دارید، بفرمایید.
🔸 بحیرایی: این صحبت‌ها موضع شخصی من یا یک شرکت خاص نیست، بلکه درد دل هزاران فعال اقتصادی در گروه‌ها و انجمن‌های تخصصی است. دولت باید بداند که عملکرد سامانه جامع تجارت نه‌تنها تجارت را تسهیل نکرده، بلکه آن را پرهزینه، زمان‌بر و بی‌ثبات کرده است. اگر این روند ادامه پیدا کند، امنیت اقتصادی و حتی اجتماعی کشور تحت تأثیر قرار می‌گیرد. بهتر است علاج واقعه را قبل از وقوع کرد و صدای مردم و فعالان اقتصادی را شنید. ما از دولت انتظار پاسخگویی داریم، نه سکوت.
سخن پایانی
بحیرایی: واقعیت این است که امروز بنگاه‌های تولیدی کشور یا در مرز ورشکستگی قرار دارند، یا با مشکلات آن‌چنان گسترده‌ای دست‌وپنجه نرم می‌کنند که در آستانه تعطیلی هستند. تولیدکننده در این شرایط نفس نمی‌کشد؛ بلکه با چنگ و دندان تلاش می‌کند که دوام بیاورد.
ما با قطعی‌های مکرر برق و گاز مواجهیم که عملاً تولید را فلج کرده. از سوی دیگر، سامانه جامع تجارت که قرار بود امور را تسهیل کند، نه‌تنها کمکی نکرده بلکه به یکی از عوامل کندی تولید و توزیع تبدیل شده است.
متأسفانه باید بگویم که قوانین موجود در کشور عمدتاً ضد تولید هستند. نهادهایی که باید حامی تولید باشند، عملاً در مسیر ما سنگ‌اندازی می‌کنند. در واقع تولیدکننده بیش از آنکه با بازار رقابت کند، باید با سیستم اداری و مقررات ناکارآمد بجنگد.
در این میان، دستگاه‌های نظارتی نیز بیش از آنکه دغدغه بهبود شرایط تولید یا کاهش آسیب به محیط زیست را داشته باشند، به دنبال حفظ و گسترش قدرت حکمرانی خود هستند. ما بارها از طرف بخش خصوصی پیشنهاد داده‌ایم که با مدیریت بهینه مصرف مواد اولیه هم به تولید کمک شود و هم از محیط زیست صیانت گردد؛ اما این پیشنهادها نادیده گرفته شده، صرفاً چون به مذاق ساختارهای نظارتی خوش نیامده است.
یکی از مشکلات جدی ما نیز، خرابی مواد اولیه فسادپذیر در اثر قطعی برق است. با اینکه برخی تولیدکنندگان با هزینه شخصی ژنراتور تهیه کرده‌اند، اما حتی برای گرفتن چند لیتر گازوئیل هم با بهانه‌هایی مثل نقص در سامانه تجارت از سوی مسئولین مواجه می‌شوند.
این رویکردها نشان می‌دهد که نگاه دلسوزانه‌ای نسبت به تولید وجود ندارد. ما نه‌تنها در برابر مشکلات اقتصادی و تحریم‌ها می‌جنگیم، بلکه باید در داخل با یک سیستم اداری پر از موانع غیرمنطقی و بی‌توجهی کامل به واقعیت‌های تولید دست‌وپنجه نرم کنیم.
این گفت‌وگو توسط تحریریه تولیدآنلاین تهیه شده و بازتاب نظرات بخش خصوصی در مواجهه با چالش‌های اجرایی سامانه جامع تجارت است.
