سرمایه‌گذاری یک میلیارد دلاری ایران در چابهار
قرارداد همکاری ایران و هند بر سر توسعه بندر استراتژیک چابهار که در جنوب استان سیستان و بلوچستان قرار دارد و از اهمیت خاص سوق الجیشی برای کشورهای ایران، هند، افغانستان و پاکستان و ارتباط آنها با آب‌های آزاد سایر مناطق جهان برخوردار است، قرارداد همکاری میان ایران و هند برای مدیریت و توسعه بندر چابهار از سال ۲۰۰۳ میلادی کلید خورد اما در واقع پس از دیدار تاریخی روسای بلندپایه دو کشور به دعوت ناندرا مودی، نخست وزیر هند از حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، در ماه مه سال ۲۰۱۶ میلادی به صورت جدی آغاز شد.
در آن زمان یادداشت تفاهم‌نامه به‌صورت یک قرارداد ۱۰ ساله میان این دو کشور شکل گرفت. بعد از قرارداد سه‌جانبه ایران، هند و افغانستان که در سال ۱۳۹۵ برای بهره‌برداری از بندر چابهار به امضا رسید، هند متعهد شد در زیرساخت‌های بندر چابهار ۸۵ میلیون دلار سرمایه‌گذاری انجام دهد تا ظرفیت بندر به هشت میلیون تن برسد. همچنین بر اساس این قرارداد سه‌جانبه، چابهار مسیر ترانزیتی هند برای انتقال کالا به افغانستان و همچنین آسیای میانه خواهد بود.
با اینکه قرار بود بهره‌برداری کامل از بندر چابهار تا اواخر ۱۳۹۹ و اوایل ۱۴۰۰ به پایان برسد، اما این وعده در دولت قبل تحقق نیافت. براین اساس از ۸۵ میلیون دلار سرمایه‌گذاری هند، فقط ۲۵ میلیون دلار آن تخصیص داده شده است. همچنین براساس برنامه قرار بود ظرفیت عملیاتی بندر چابهار به هشت میلیون تن در سال برسد اما میزان تجارت در این بندر در حال‌حاضر بسیار کمتر از این عدد است. این در حالی است که بندر چابهار از تحریم معاف است و عقب‌ماندگی توسعه آن ربطی به تحریم‌ها ندارد.
دولت سیزدهم در راستای توسعه مناسبات تجاری با همسایگان و کشورهای منطقه، فصل جدیدی از دیپلماسی اقتصادی با هند را در دستور کار قرار داده است. در همین ارتباط، سازمان بنادر و دریانوردی اعلام کرد وزیر بنادر و کشتیرانی هند روز گذشته، در سفر به ایران و بازدید از بندر چابهار از تقویت انجام تعهدات این کشور برای توسعه بندر چابهار خبر داد.
سارباناندا سونوال، وزیر بنادر، کشتیرانی و آبراه‌های هند ضمن بازدید از پایانه‌های بندری و تجهیزات و تأسیسات بندر، بازدید از طرح توسعه بندر، زیرساخت‌ها و تجهیزات اسکله‌ها و فرآیند تخلیه کالا در محل اسکله ۳ و ۴ طرح توسعه بندر، بازدید از سیلوی غلات ۱۰۰ هزار تنی بندر، پروژه ساخت مخازن قیر صادراتی و مخازن نگهداری متانول صادراتی در چابهار تأکید کرد: هند تعهدات خود برای توسعه بندر چابهار را تقویت می‌کند.
هند متعهد به افزایش ظرفیت، بهره‌وری و توسعه تجهیزات بندر چابهار است
وی با تأکید بر اینکه هند متعهد به افزایش ظرفیت، بهره‌وری و توسعه تجهیزات بندر چابهار است، اعلام کرد: پیشرفته‌ترین تجهیزات را در بندر چابهار مستقر می‌کنیم. دولت هند و ایران با یکدیگر همکاری می‌کنند تا پیشرفته‌ترین تجهیزات را در بندر چابهار مستقر کنیم و شرایط را برای افزایش ترافیک کالا و رونق این بندر، رقم بزنیم.
وزیر بنادر و کشیترانی هند با بیان اینکه هند چند اقدام را برای توسعه حجم کالا به چابهار به‌ویژه از طریق کشورهای ژاپن، کره‌جنوبی و کشورهای آسیای میانه انجام داده است، اظهار کرد: در این راستا برنامه روز چابهار را نیز در بمبئی برگزار کردیم و میزبان هیأت‌هایی از ایران و آسیای میانه بودیم.
سارباناندا سونوال با بیان اینکه هند به تلاش‌های خود برای تبدیل بندر چابهار به یک قطب منطقه‌ای و بین‌المللی در حوزه ترانزیت ادامه خواهد داد، عنوان کرد: مطمئن هستم با همکاری سایر مجموعه‌ها از جمله گمرک، منطقه آزاد چابهار از پتانسیل بندر چابهار به‌طور کامل استفاده و آن را بالفعل می‌کنیم.
خسرو سرایی، مدیرکل ترانزیت و تعرفه سازمان بنادر و دریانوردی، درخصوص سفر وزیر بنادر و کشتیرانی هند به ایران گفت: در این سفر وزیر بنادر هند اعلام کرد که نقشه راه جدیدی برای توسعه چابهار اجرا می‌شود تا این بندر در شبکه حمل و نقل ترانزیتی در منطقه قرار گیرد.
به گفته سرایی، دولت هند اعلام کرده است که تعهدات خود در چابهار را اجرا می‌کند و این کشور آماده همکاری با ایران با رویکردی جدید در توسعه چابهار است.
سرایی افزود: در دولت سیزدهم دیپلماسی حمل و نقل دریایی به‌طور چشمگیری فعال شده است و در این خصوص مذاکراتی با کشورهای حاشیه خلیج فارس؛ هند، کشورهای آسیای میانه صورت گرفته است و در این مذاکرات کشورهای همسایه برای سرمایه‌گذاری و مشارکت در بنادر ایران به‌ویژه چابهار ابراز تمایل کرده‌اند.
مدیرکل ترانزیت و تعرفه سازمان بنادر و دریانوردی گفت: علاوه بر سرمایه‌گذاری خارجی، بخش خصوصی نیز در بندر چابهار در حال سرمایه‌گذاری‌های کلان است و اخیرا ۱۵ میلیون دلار برای احداث مخازن ۴۰ هزار تنی نفتی توسط بخش خصوصی در این بندر سرمایه‌گذاری شده است. در حال حاضر هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان پروژه در چابهار در حال اجرا است.
بندر چابهار در شمال دریای عمان و در امتداد تنگه هرمز، مسیر ترانزیتی هند برای حمل و نقل کالا به آسیای مرکزی و افغانستان است. چابهار تنها بندر اقیانوسی ایران و بخشی از کریدور ترانزیتی شمال-جنوب در جنوب شرقی ایران است و دروازه هند برای دسترسی به کشورهای شمال محسوب می‌شود. بعد از جنگ روسیه و اوکراین، تحریم روسیه و محدودیت‌های این کشور در حمل و نقل کالا، ایران می‌تواند از طریق کریدور شمال به جنوب، روسیه و کشورهای آسیای میانه را به هند متصل کند. به گفته وزیر بنادر و کشتیرانی هند، این کشور «در حال تلاش برای باز کردن پتانسیل تجاری با آسیای مرکزی از طریق بندر چابهار در ایران است.»
افزایش فعالیت هند در بندر چابهار
علی‌اکبر صفایی، مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی درخصوص طرح‌های جدید برای توسعه چابهار، با اشاره به ضرورت اقدام عملی دولت هند و پایبندی این کشور به تعهدات خود درخصوص توسعه بندر چابهار، گفت: مردم ایران توقع دارند حضور هند در چابهار، مثمرثمر باشد. بسیاری از محصولات کشاورزی از هند به ایران صادر شده و خواهد شد و همواره هند به‌عنوان نقطه اتکا برای تأمین مواد غذایی در ایران به‌ویژه در بخش برنج، تلقی می‌شود.
وی به موافقتنامه حمل و نقل کریدور ایران، روسیه و هند (کریدور شمال-جنوب) در سال ۲۰۰۰ اشاره کرد و گفت: این توافقنامه سنگ بنای بسیار خوبی برای اتصال شمال به جنوب کره زمین بود. در تلاش هستیم فضای این موافقتنامه به کشورهایی چون امارات، عمان، قطر و سایر کشورهای حوزه CIS هم گسترش یابد تا چابهار به عنوان یک نقطه محوری، کشورها را به یکدیگر متصل کند.
مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی با بیان اینکه ۱۹ کمیسیون مشترک همکاری اقتصادی بین دو کشور و نیز کمیته‌های مشترک دریایی و بندری بین ایران و هند ایجاد شده است، خاطرنشان کرد: این مسائل نویدبخش توسعه روابط دو کشور نسبت به گذشته است. در همین راستا سازمان بنادر و دریانوردی توانسته است از سال‌های گذشته تاکنون بیش از یک میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در بخش زیرساخت و روبناهای بندر چابهار انجام دهد و شرایط بسیار مناسبی برای تکمیل سرمایه‌گذاری‌ها در بندر چابهار و رونق این بندر توسط بخش خصوصی فراهم شده است.
صفایی ادامه داد: دو مدل افزایش ترافیک کالا و نقش در بندر چابهار طراحی کرده‌ایم. اول اینکه بندر چابهار به‌عنوان یک نقطه بسیار مهم برای پشتیبانی از واردات و صادرات کشور مدنظر قرار دارد و نقش دوم که نقشی محوری است اینکه بندر چابهار می‌تواند نقطه اتصال کشورهای جنوب و شرق به کشورهای شمال و غرب باشد و این نقش با حضور هند و اعلام علاقه‌مندی روسیه به توسعه همکاری با هند، امکان‌پذیر است.
وی با بیان اینکه فرصت پیش‌آمده در رابطه با اتفاقات منطقه به‌ویژه کشورهای شمالی، بسیار کم رخ می‌دهد، بیان کرد: هر چند همواره جمهوری اسلامی ایران با هر نوع جنگ و درگیری مخالف است اما باید بدانیم این تنش‌ها با فرصت‌های اقتصادی همراه است که نباید از دست برود./ ایسنا
