آسیبشناسی توسعه پیشرانهای مولد؛ ضرورت تدوین برنامه توسعه صنعت
* پیشرانهای اقتصادی میتوانند آینده اقتصاد ایران را بدون دولت پیش ببرند
به گزارش پایگاه خبری تولید و اقتصاد، حمید پاداش، معاون هماهنگی اقتصادی و زیربنایی معاون اول رئیس جمهور به بیان نکاتی درباره شرایط کنونی پیشرانهای اقتصادی کشور پرداخت و گفت: چگونه گروههای کسب و کاری با تاکید بر گروههای کسب و کار خانوادگی میتوانند به رشد و توسعه اقتصاد کشور کمک کنند؟ این پرسش مهمی است و واقعیت این است که ما در بحث پیشران نمیتوانیم صرف به بحث و موضوع اشتغال توجه کنیم.
وی افزود:اشتغال سرریز بحث پیشران است و پیشرانها در واقع چتر حمایتی بر کسبوکاری های کوچکتر و صنایع کوچک باشد و این نکته مهمی است. پیشرانهای اقتصادی باید و میتوانند آینده اقتصاد ایران را بدون دولت پیش ببرند و دولتها تنها نقش تسهیلساز را برعهده داشته باشد. به این موضوع که چگونه پشرانها میتوانند توسعه اقتصاد را بدون دولت پیش ببرند باید بیش از این پرداخته شود.
* در ایران بنگاهها و برندهای بازنده را حمایت میکنند
بخش دوم به سخنان علی سرزعیم، مدرس دانشگاه اختصاص داشت که به نقد برخی سیاستهای دولتی پرداخت و حمایت از برندها و شرکتهای بازنده را یک آسیب جدی عنوان کرد.
وی دراین باره گفت: مرکز آمار میگوید حدود ۹ هزار بنگاه داریم که البته به لحاظ تعداد نفر این بنگاهها قابل دستهبندی است. بنگاههای بزرگ ما نسبت به بنگاههای کوچکتر اشتغالزایی بسیار بالاتری دارند با وجودی که تعداد آنها بسیار کمتر است. عمده اشتغال در بنگاههای کوچک شکل میگیرد و عمده رشد در بنگاههای بزرگ رخ میدهد و متناسب با این شرایط باید ببنیم چه خواستهای داریم و براساس آن به سمت حمایت از بنگاهها برویم.»
این استاد دانشگاه در ادامه و در موضوع نسبت صنعت و رفاه عمومی هم گفت: «نکته دوم رفاه مصرفکننده است که وقتی هزینه پایین آید قیمت هم کاهش مییابد و هزینه مصرفکننده کاهش مییابد که این همان مسئله رفاه است و این مسئله تنها از طریق بنگاههای بزرگ ایجاد می شود چرا که قادر هستند محصولات ارزانتر و رقابت پذیر تولید و عرضه کنند.
سرزعیم افزود: موضوع مهم دیگر که حالا در دنیا مورد توجه است اقتصاد تاب آور است آنهم در دوران پرتلاطم کنونی و به خصوص شرایط ایران. در چنین شرایطی است که بنگاههای بزرگ دوام می آورند و این از اهمییت پیشرانها است. نکته سوم هزینه تحقیق و توسعه است که در بسیاری از موارد تنها از عهده بنگاههای بزرگ برمیآید و هر شرکت و تولیدکنندهای بخش تحقیق و نوآوری نداشته باشد حتما امکان رقابت در دنیای امروز را از دست خواهد داد. به عنوان مثال بین اروپا و امریکا این پرسش مهم است است که چرا اروپا از امریکا پس از جنگ جهانی دوم عقب ماند که ریشه آن همین بحث نوآوری و خلاقیت است. بنگاههای بزرگ میتوانند در بخش تحقیق و توسعه زمینه خلاقیت و نوآوری فراهم کند و این کارها از عهده بنگاههای کوچک و متوسط به دلیل هزینه های سنگین تحقیق و توسعه برنمیآید.
بخش دوم سخنان این کارشناس با پرسشی درباره دلیل تعداد پایین پیشرانهای اقتصادی ایران آغاز شد که در این باره گفت: «پرسش مهم اما این است که ما چرا ما اینقدر بنگاه بزرگ کم داریم و چرا تعداد اینها اینقدر کم است؟ این پرسش را میتوان از جهت دیگری هم مطرح کرد و آن اینکه چرا بنگاههای کوچک و متوسط ما نمیتوانند بزرگ شوند؟ برای پاسخ به این پرسش نیاز به تحقیق و بررسی اساسی وجود دارد که بررسی من براساس چندین کتاب میگوید که اولین موضوع دغدغه رشد است؛ بنگاههای ایران بیش از آنکه دغدغه رشد داشته باشند دغدغه ماندگاری دارند و این یکی از دلایل شرایط بیثبات اقتصادی ما است.
وی ادامه داد: مورد دیگر معمای کاهش و نبود تسهیلات سرمایه در گردش برای صنایع ایران است که دلیل آن قرارگرفتن پروژههای کمبازده در کنار پروژههای پربازده برای دریافت وام و تسهیلات است که این خود عاملی در مقابل رشد است.
مورد سوم هم نگاه حمایتی است که در ایران بازندهها را حمایت میکند در عین حال که یک نگاه دیگر حمایت از برندهها است و تا زمانی که حمایت از بازندهها است رشد و توسعهای در بنگاهها کوچک و متوسط نخواهیم دید.
* دولت موظف است فضا را برای فعالیت بخش خصوصی فراهم کند
علی اوتارخانی، رئیس موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی هم آخرین سخنران این میزگرد بود که در جمعبندی این نشست از ضرورت تدوین سند تحول صنعت سخن گفت.
وی در این باره گفت: پیشتر رئیس جمهوری در جلسه با کارآفرینان از ضرورت ایجاد سند و برنامه صنعت سخن گفت و تاکید کرد که باید این برنامه و سند ایجاد شود و الان در حال اجراییشدن است آنهم در تدوینی متفاوت و با همکاری خود تولیدکنندگان و کارآفرینان.
اوتارخانی افزود: هدف دولت توسعه اقتصادی پایدار و ثبات اقتصادی است که این هدف بدون کمکگرفتن از تولید امکانپذیر نیست.
وی ادامه داد: در سندی که در حال تدوین است به آسیبّهای اسناد پیشین پرداخته شد و هدف این است که از سه سند پیشتر هم حتما استفاده ببرد.
اوتارخانی گفت: مسئله اساسی این است که ما باید بهگونه ای اقتصاد کشور را ساماندهی کنیم که تکانه بیرونی نتواند اثرگذار باشد. هیچ کشوری نتوانسته کشور دیگری را توسعه دهد چون توسعه اصلا وارداتی نیست. درباره ما دشمنی برخی کشورها مثل امریکا هم هست که کار توسعه را سختتر هم میکند اما ضروری است که این اقتصاد و سند را تکانههای بیرونی در امان نگه داریم.
وی در پایان گفت: اینکه مجموعهای مانند مجمع کارآفرینان بتواند سند صنعت خصوصی کشور را تدوین کند یک رسالت به گردن ما است که از این سند حمایت کنیم و راه را برای این تدوین این سند فراهم کنیم. ما هنوز نمی دانیم چه تعداد بنگاه بزرگ باید داشته باشیم یا اینکه مسیر توسعه چه نیازهایی دارد که برای آن برنامهریزی کنیم. اینکه ما بگوییم اقتصاد بخش خصوضی و اقتصاد بخش دولتی از آن گزارهایی است که ضدتوسعه است.
ما امروز باید بتوانیم زنجیرههای همکاری را بین تمام فعالان صنعتی کشور شکل دهیم و هیچ کسی نباید فضا را برای زیست دیگری تنگ کند. دولت موظف است فضا را برای فعالیت بخش خصوصی فراهم و مسیر رشد را تسهیل کند.
تجارب جهانی درباره پیشران های اقتصاد مولد
دومین میزگرد با عنوان «تجارب جهانی درباره پیشران های اقتصاد مولد» در حالی برگزار شد که حمیدرضا غزنوی، دبیرکل مجمع کارآفرینان ایران این خصوص گفت: در سال۱۹۷۶ اتفاقات خاصی در کرهجنوبی رخ داد. ابتدا صنایع مزیتدار مشخص شدند که بیشتر آن شرکتها خانوادگی بود و با تهیه برنامه ای پنج سال در هر دوره، شرکتی با زمینه بزرگ شدن تحت حمایت قرار گرفتند. سامسونگ و ال جی محصول حمایتهای آن روزهای کرهجنوبی هستند که بی شک در صورتی که این حمایت ها از بخش دولتی صورت می گرفت شاهد چنین نتایج درخشانی نبودیم.
وی افزود: در کره جنوبی شرکتهای پیشران را سرداران مبارزه با فقر برای کودکان در مدارس کرهجنوبی معرفی میکردند در حالی که کشور ما موضوع پیشرانها به هیچ عنوان اولویت نیست زیرا استراتژی صنعتی وجود ندارد. برنامه صنعتی با حضور هر وزیر تغییر پیدامیکند و هیچ حامی حقوقی مثل مجلس شورای اسلامی ندارد.
در ادامه ابراهیم سوزنچی، استاد دانشگاه شریف بیان کرد: در شرایطی که چین و کره جنوبی را به عنوان دو کشور موفق مورد قبول داریم باید تمامی اقدامات این دو کشور را بررسی و زیر ذره بین قرار دهیم تا نسبت به اقدامات آن ها نیز الگو برداری صحیحی داشته باشیم.
در حوزه های زیادی حرف برای گفتن داریم
علایی طباطبایی، معاون سازمان توسعه تجارت نیز در ادامه درباره تجارب جهانی در مواجه با پیشرانهای اقتصاد مولد اظهار کرد: راه ورود به بازارهای جدید جز از طریق حمایت از پیشرانهای اقتصادی نیست. ما الان در سازمان توسعه تجارت خلا چنین استراتژیهایی را حس میکنیم. اگر بتوان این پدیده را درست تبیین کنیم به نتایجی برای برون رفت از وضعیت کنونی دست خواهیم یافت.
وی ادامه داد: در حال حاضر محصولات پایه معدنی، نفتی و کشویرزی عمده صادرات کشور را تشکیل میدهند. آیا توانمندی کشور همین مقدار است؟ بنده معتقدم که در حوزههای بسیاری حرف برای گفتن داریم و صنعت داخلی کارآمدی داریم اما در بحثهای پیرامون صادرات اصلا مناسب عمل نکردیم. رویکرد ما فعال نیست و صادرات ما را افراد طبق ویلویت خود شکل میدهد.
به گفته این صاحب نظر اقتصادی، همگرایی در بخش صنعت وجود ندارد و نه تنها همگرایی نداریم بلکه به صورت واگرا عمل میکنیم. من هیچ صنفی را تاکنون ندیدم که برنامه ثابت برای صادرات داشته باشند. راهبرد کشورهایی همچون کرهجنوبی و ژاپن این است که هیچ شرکت صادرکنندهای حق ورود به بازارهای جهانی را ندارد و باید با برند مشخص حضور پیدا کرد.
به گفته وی، شرکتهای متعددی در حوزه خودروسازی در کرهجنوبی وجود دارد اما تنها دو شرکت پیشرو هستند زیرا استراتژی مشخص را پیروی میکنند. ما چقدر باید هزینه دهیم تا درک کنیم که به صورت جمعی حرکت کنیم. در برخی از حوزهها اگر بخواهیم که از ابتدا شروع کنیم باید در نقطه زیر صفر قرار گیریم. بسیاری از رویدادهای نمایشگاهی داخل کشور هم حتی همگرایی تولیدکنندگان را شاهد نیستیم. تا زمانی که این مسائل حل نشود بخشهای بعدی نیز توفیقی حاصل نخواهند کرد.
در کشور ترکیه هیچ سرمایه دار و کارآفرینی پول خود را به خارج از کشور بیرون نبرده است
در ادامه علی چگینی، مدیرکل دیپلماسی اقتصاد مقویمتی وزارت امورخارجه گفت: من دانشجوی اقتصاد و بازاری زاده هستم و کاملا رنج تولید را درک میکنم. کشورهایی که یک زمانی هم تراز ما بودند را درحال حاضر مشاهده کنیم آماری بهتری دارند. در زمان کارداری بنده در ترکیه شاهد بودم که زمانی کسی با لیر کار نمیکرد و ساختار اقتصاد این کشور در حال فروپاشی بود. اما مردم لیر را پرچم کشور خود دانستند و دلار خود را به لیر تبدیل کردند.
وی با تاکید بر اینکه در کشور ترکیه هیچ سرمایه دار و کارآفرینی پول خود را به خارج از کشور بیرون نبرده است، گفت: رویکرد حمایت از بخش خصوصی و پیشران های اقتصادی در کشورهای دیگر عملی شده است و از قانون و لایحه مدت زیادی است که عبور کردهاند. در این کشور گوش شنوا برای پذیرفتن صحبتهای بخش خصوصی وجود دارد. ما به عنوان بخش دولتی کاردار بخش خصوصی هستیم. رهبر انقلاب فرمودند که اقتصاد را مردمی کنید. دولت نباید مانعی در کار تولید باشد و ما به یک مفاهمه ملی در این خصوص نیاز داریم. علاوه بر کرهجنوبی کشورهای آفریقایی هم سراغ پیشرانهای اقتصادی رفتهاند. ما دیگر نمیتوانیم اقتصاد کشوری مثل آفریقای جنوبی را نادیده بگیریم. ۱۹۷۹ حجم اقتصاد هند و ایران برابر بود اما هم اکنون صحبت از ۵ تریلیون دلار است.
به گفته چگینی، نقش پیشرانهای اقتصادی در جهت رسیدن به چنین جایگاهی پر رنگ بود و درحال حاضر ادعای اقتصاد سوم جهان را دارند. الگوی چین، هند، ترکیه، کرهجنوبی و غیره شاید تماما به درد ما نخورد اما نقشه راهی را برای ما مشخص میکنند. ما باید راههایی را در کشور ایجاد کنیم که در کشور پیشران اقتصادی داریم. ما پیشرانان قوی و فوق العادهای داریم و باید قبول کنیم. بخشهای اقتصادی کشور همگرایی لازم را ندارند و همدیگر را نمیشناسند. مجمع کارآفرینان ایران باید گسلهای ایجاد شده را درمان کند و بداند که راهحل داخلی دارد.